Funkcje cholesterolu w organizmie i jego źródła pokarmowe

Przede wszystkim cholesterol to fundamentalny składnik błon komórkowych i mitochondriów w biliardach ludzkich komórek — stanowi ok. 50 % wszystkich lipidów w błonach komórkowych (92% cholesterolu w ustroju występuje w komórkach). Dzięki temu zapewnia właściwą czynność wszystkich narządów w organizmie. Cholesterol warunkuje przepuszczalność komórek – reguluje aktywność kanałów jonowych w błonie komórkowej i funkcje receptorów. Bez niego niemożliwa byłaby jakakolwiek komunikacja międzykomórkowa. Ponadto jest substancją stabilizującą — nadaje komórkom odpowiednią sztywność, wspomagając ich naturalną obronę przed patogenami.

Cholesterol jest niezwykle ważnym składnikiem komórek nerwowych - 25 % całkowitej ilości cholesterolu w naszym ciele znajduje się w układzie nerwowym. Mózg w 60 % składa się z tłuszczu, z czego dużą część stanowi właśnie cholesterol. Większość cholesterolu obecnego w centralnym układzie nerwowym umieszczona jest w mielinie. Osłonka mielinowa otacza każdą komórkę nerwową, stanowiąc materiał izolujący włókna nerwowe. Utrata mieliny (np. wskutek urazu) nieuchronnie powoduje zaburzenia neurologiczne.

Cholesterol wpływa na funkcjonowanie synaps mózgowych. Jest też potrzebny do produkcji neurotransmiterów czyli substancji chemicznych, których komórki mózgowe używają do komunikowania się ze sobą nawzajem. Cholesterol jest niezbędny do poprawnego działania receptorów serotoniny w mózgu. Serotonina reguluje m.in. samopoczucie, perystaltykę jelit, sen oraz zdolności poznawcze. Wysoki poziom cholesterolu we krwi zmniejsza ryzyko wystąpienia demencji u osób starszych.

Cholesterol jest substratem do syntezy witaminy D. W skórze pochodna cholesterolu (7-dehydrocholesterol) pod wpływem promieni słonecznych przekształca się w witaminę D3. Ta ulega dalszym przemianom w wątrobie i nerkach, przechodząc w postać aktywną. Spektrum działania witaminy D3 w organizmie jest bardzo szerokie. Między innymi ma ona bardzo duży wpływ na prawidłowy rozwój układu kostnego. Jej niedobór prowadzi do zmniejszenia masy kostnej i do powstawania osteoporozy. Ponadto witamina D wpływa na układ mięśniowy i nerwowy oraz pomaga chronić zęby przed próchnicą. Warunkuje dobrą odporność, ma działanie przeciwzapalne, jest ważna w profilaktyce chorób przewlekłych i nowotworów, pozytywnie oddziałuje na układ rozrodczy.

Cholesterol jest także prekursorem hormonów - uczestniczy w syntezie hormonów płciowych żeńskich i męskich, które pełnią funkcje regulacyjne w organizmie człowieka. Wpływają one na płodność kobiet i mężczyzn, na budowę i sprawność mięśni oraz właściwy rozwój kości (sterydy anaboliczne). Regulują także potrzebę snu. Spośród kilkudziesięciu hormonów steroidowych, do najbardziej znanych zaliczają się androgeny (np. testosteron) oraz estrogeny i gestageny (m.in. estradiol i progesteron). Są one syntezowane w jądrach (u mężczyzn) lub jajnikach (u kobiet). Co ciekawe, u osób w starszym wieku, kiedy synteza hormonów płciowych zostaje zahamowana, poziom cholesterolu we krwi naturalnie się podwyższa. Zaobserwowano, iż osoby w podeszłym wieku, które mają wysoki poziom cholesterolu we krwi (nawet 360 mg/dl), dożywają sędziwego wieku, zachowując wysoką sprawność intelektualną.

Inne hormony steroidowe to kortykosteroidy, które powstają w korze nadnerczy — m.in. kortyzol i aldosteron. Kortyzol (zwany hormonem stresu) odpowiada m.in. za metabolizm glukozy, białek i tłuszczów, funkcjonowanie układu odpornościowego oraz regulację ciśnienia krwi. W sytuacji stresowej a także o poranku podwyższa on stężenie glukozy we krwi. Kortyzol ma także działanie przeciwzapalne. Aldosteron reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową poprzez metabolizm jonów sodu i potasu.

Niepotrzebne obniżanie poziomu cholesterolu (np. poprzez stosowanie statyn) powoduje ograniczenie produkcji ważnych hormonów w organizmie, co może znacząco odbić się na stanie zdrowia. Przede wszystkim może to spowodować spadek wydolności fizycznej i psychicznej. Naukowcy wykazali, że zbyt niski poziom cholesterolu we krwi wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia depresji, zachowań antyspołecznych i popełnienia samobójstwa.

Cholesterol to kluczowy związek wykorzystywany do produkcji kwasów żółciowych w wątrobie. Żółć odpowiada za emulgację tłuszczów pokarmowych w jelicie cienkim oraz lepszą przyswajalność witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A,D,E,K). Zbyt niskie stężenie cholesterolu we krwi ogranicza wydzielanie kwasów żółciowych, co może skutkować zaparciami i pogorszeniem trawienia.

Gdzie występuje cholesterol?

Wiemy już, że cholesterol jest naturalnym komponentem naszego ciała i pełni wiele ważnych funkcji w organizmie. Przyjrzyjmy się w jakich produktach spożywczych występuje cholesterol. Rośliny nie mają zdolności syntetyzowania tego związku, dlatego możemy go znaleźć jedynie w produktach zwierzęcych. Pod względem ilości cholesterolu zdecydowanie na pierwszym miejscu znajdują się podroby oraz żółtka jaj.

Najbardziej skoncentrowanym źródłem cholesterolu jest mózg wieprzowy (2500 mg cholesterolu/100 g produktu) oraz żółtko jaja kurzego (1062 mg/100 g). Bogatym jego źródłem są także: jaja indycze (933 mg), jaja kacze (884 mg), jaja gęsie (852 mg), jaja przepiórcze (844 mg), olej rybny ze śledzi (766 mg), kawior (588 mg), tran (570 mg), wątróbka gęsia i kacza (515 mg), wątróbka drobiowa (350–415 mg), nerki wieprzowe (375 mg), jaja kurze całe oraz wątroba wieprzowa i cielęca (360 mg), żołądek indyka (271 mg), masło (250 mg), wątroba wołowa (234 mg), serce indycze (225 mg), węgorz (164 mg), serca wieprzowe (140 mg), żołądek kurczaka (130 mg) i krewetki (126 mg).

Nieco mniejszą ilość cholesterolu zawierają: śmietanka 30 % (106 mg), ser kozi twardy (105 mg), ozór wieprzowy (101 mg), smalec (95–100 mg), sery żółte (70–100 mg). Najmniej cholesterolu zawierają: mięso drobiowe (50–85 mg), wieprzowina i wołowina (60–75 mg), cielęcina (70 mg), twaróg tłusty (40 mg), mleko krowie 3,2 % (10–12 mg), jogurty i kefiry (6–8 mg).

Ciekawym faktem jest, iż mleko kobiece zawiera sporą ilość cholesterolu (150–170 mg/dl) – aż 5 razy więcej niż mleko krowie. Substancja ta jest niezbędna dla właściwego rozwoju mózgu i układu nerwowego u dzieci (a to kolejny powód dla którego warto karmić piersią a nie sztuczną mieszanką).

Skoro cholesterol jest tak ważnym związkiem dla naszego zdrowia, skąd właściwie wzięła się jego zła sława? O tym będzie można przeczytać w kolejnej części artykułu, już niebawem.

Źródła:

http://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/5754#section=Pharmacology-and-Biochemistry

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8071280

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12192467

https://www.sciencedaily.com/releases/2016/02/160211083044.htm?utm_source=dlvr.it&utm_medium=twitter

https://www.sciencedaily.com/releases/2009/02/090223221430.htm

http://www.neurology.org/content/64/10/1689.abstract

http://www.drfranklipman.com/7-things-you-need-to-know-when-your-doc-says-your-cholesterol-is-too-high/

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16340654?ordinalpos=1&itool=EntrezSystem2.PEntrez.Pubmed.Pubmed_ResultsPanel.Pubmed_RVDocSum

http://nowadebata.pl/wp-content/uploads/2012/02/soft-science-of-dietary-fat.pdf

http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=189529

http://nowadebata.pl/2011/04/23/nie-bojmy-sie-cholesterolu/

http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/bi00850a001

https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminD-HealthProfessional/

http://www.disabled-world.com/health/cardiovascular/cholesterol/statins.php

http://www.ppr.pl/wiadomosci/edukacja/cholesterol-mity-fakty-manipulacje-12632

Biochemia, Jeremy M. Berg, John L. Tymoczko, Lubert Stryer, 2011

Fatty acids: Physiological and Behavioral Functions, David I. Mostofsky, Shlomo Yehuda, Norman Salem Jr., 2001

Tabele wartości odżywczej produktów spożywczych i potraw, Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K. Wyd. III rozszerzone i uaktualnione, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2005

Eliza Gosławska Dziennikarz Fitness

Polecane przez autora:

1. Jakie są prawdziwe wskaźniki ryzyka miażdżycy i zawału serca?
2. Propaganda antycholesterolowa
3. Cholesterol i tłuszcze nasycone - czy słusznie się ich boimy?

Zobacz wszystkie »