Jakie są prawdziwe wskaźniki ryzyka miażdżycy i zawału serca?

Poziom cholesterolu we krwi zależy od wielu czynników
Normy poziomu cholesterolu we krwi są obniżane co kilka lat. Obecnie przyjęte jest, że prawidłowy poziom cholesterolu całkowitego u człowieka dorosłego powinien wynosić do 200 mg/dl (w niektórych laboratoriach już do 190 mg/dl), natomiast gdy przekracza 240 mg/dl jest uważany za zbyt wysoki i bardzo często kończy się wypisaniem recepty na statyny. Tymczasem widząc w wynikach podwyższony poziom cholesterolu całkowitego lub lipoprotein LDL nie mamy jeszcze powodu do paniki. Normy są ustalane dla ogółu populacji, bez uwzględnienia wielu ważnych czynników, takich jak: wiek, płeć, aktywność fizyczna, przebyte choroby, stan fizjologiczny, poziom hormonów, poziom stresu itp.

Po pierwsze wraz z wiekiem poziom cholesterolu we krwi naturalnie wzrasta, ponieważ u osób starszych nie jest on już wykorzystywany do budowy hormonów płciowych. Ponadto jego zwiększona ilość ma za zadanie chronić neurony przed degeneracją i zmniejszać ryzyko demencji starczej (jak wiadomo cholesterol jest składnikiem osłonek mielinowych komórek nerwowych). Niestety duża część osób starszych sztucznie obniża poziom cholesterolu, zażywając statyny, które przyczyniają się m.in. do rozwoju choroby Alzheimera, demencji, cukrzycy i uszkodzenia mięśni.

Po drugie poziom cholesterolu naturalnie ulega wahaniom w ciągu dnia. Jest to uwarunkowane zmianą poziomu kortyzolu we krwi w ciągu doby (cholesterol jest substratem tego hormonu). Kortyzol jest hormonem związanym ze stresem, a więc każde większe obciążenie dla naszego organizmu (np. przykre wydarzenie, operacja, choroba, intensywny trening) może naturalnie spowodować zwiększoną syntezę cholesterolu. Sprawdzając cholesterol w takich sytuacjach, najlepiej powtórzyć badanie po jakimś czasie.

Cholesterol jest także silnym antyoksydantem i służy m.in. do zalepiania uszkodzeń powstałych w ścianach naczyń krwionośnych, dlatego zapotrzebowanie na cholesterol podwyższa się wtedy, gdy jest potrzebna ochrona dla komórek, np. przy ostrych i przewlekłych stanach zapalnych. Inną przyczyną jego podwyższonego poziomu mogą być m.in.: zaburzenia funkcjonowania wątroby, insulinooporność lub cukrzyca typu 2.

Osobną kwestią jest hipercholesterolemia rodzinna. Jest to choroba genetyczna, która polega na uszkodzeniu receptorów komórkowych dla lipoprotein LDL, w wyniku czego komórki nie mogą przyswoić dostarczanego cholesterolu. Prowadzi to do powstawania złogów cholesterolowych w naczyniach krwionośnych i w tkankach.

Jakie badania należy wykonać i jak je interpretować?

Przyjęta powszechnie nazwa „dobry” i „zły” cholesterol nie jest adekwatna, ponieważ cholesterol to zawsze jedna i ta sama substancja. Cholesterol należy do grupy tłuszczowców, a cząsteczki tłuszczu są hydrofobowe, więc potrzebują odpowiednich „przenośników” by móc przemieszczać się we krwi. Taką funkcję pełnią lipoproteiny, czyli odpowiednie białka połączone z cholesterolem oraz trójglicerydami. Wyróżniamy pięć głównych frakcji lipoprotein, które zajmują się dystrybucją cholesterolu w naszym organizmie: VLDL, LDL, IDL, HDL i chylomikrony.

LDL przenoszą cholesterol z wątroby do tkanek, natomiast HDL odbierają zużyte resztki cholesterolu z komórek i transportują je z powrotem do wątroby, gdzie ulegają one „recyclingowi”. Dzięki temu przyczyniają się do oczyszczania naczyń krwionośnych. HDL działają także przeciwutleniająco i mogą hamować oksydację lipoprotein LDL, prowadząc do zmniejszenia ryzyka miażdżycy. Mimo że HDL jest potocznie zwany „dobrym cholesterolem”, a LDL „złym”, cząsteczki LDL pełnią w naszym organizmie równie ważną rolę.

Ich funkcją jest transport cholesterolu, witaminy D i antyoksydantów rozpuszczalnych w tłuszczach do wszystkich komórek naszego ciała. Jeśli mamy zbyt niski poziom LDL, transport ten zostaje zaburzony, a nasz organizm nie otrzymuje tych wszystkich ważnych składników. W diagnostyce najlepiej wykonać pełny lipidogram, uwzględniający wielkość i rodzaj cząsteczek lipoprotein i określić stosunek poszczególnych frakcji lipoprotein względem siebie.

1. Poziom lipoprotein LDL (Low Density Lipoproteins)

• LDL dzieli się na dwie frakcje: typ A (duże, puszyste cząsteczki) i typ B (małe, gęste cząsteczki). Korzystny wynik jest wtedy, gdy mamy większą ilość „puszystych” cząsteczek (typ A) i jak najmniej cząsteczek gęstych (typu B), ponieważ to właśnie one łatwo ulegają utlenianiu i wywołują stany zapalne w tętnicach. LDL typu A nie jest groźny, ponieważ jest odporny na oksydację. Sprawdzenie frakcji cholesterolu LDL powinno być wykonane metodą NMR (Nuclear Magnetic Resonance). Tylko dzięki tej metodzie można otrzymać miarodajny wynik. Niestety badanie to jest drogie i mało znane, więc lekarze raczej nie informują o nim pacjentów.

Jeśli nie ma możliwości wykonania badania metodą NMR, można przyjąć, że u osób, które mają podwyższony poziom trójglicerydów (>120 mg/dl) i równocześnie niski poziom HDL (<40 mg/dl u mężczyzn, < 50 mg/dl u kobiet), prawdopodobnie występuje duża ilość szkodliwego LDL typu B, nawet jeśli ogólny poziom LDL jest prawidłowy lub niski. Udział poszczególnych typów LDL można także wyliczyć, dzieląc liczbę trójglicerydów przez ilość lipoprotein HDL, co zostanie opisane poniżej.

Okazuje się, że osoby z niskim poziomem LDL czasem mogą być bardziej narażone na zawał serca, niż osoby z wyższym poziomem LDL. Z drugiej strony, można mieć wysoki poziom LDL, ale wcale nie musi to oznaczać zwiększonego ryzyka choroby wieńcowej.

• LDL utleniony (oksydowany) i LDL glikowany

Ich wysokie stężenie wiąże się z wysokim ryzykiem rozwoju choroby wieńcowej. Zwłaszcza osoby z cukrzycą są narażone na ich zwiększony poziom. LDL utleniony zmienia swoje właściwości, działa prozapalnie i odkłada się w ścianach tętnic. Podwyższony poziom utlenionego LDL może się pojawić u osób z niskim poziomem hormonu fT3. Z kolei glikacja polega na przyłączeniu cząsteczki cukru do cząsteczki białka lub tłuszczu. Małe gęste cząsteczki LDL (typ B) wykazują większą skłonność do glikacji niż duże cząsteczki LDL (typ A). Ponadto glikowany LDL częściej ulega oksydacji niż LDL nieglikowany. Zmodyfikowane cząsteczki LDL (zarówno utlenione jak i glikowane) mają większą zdolność do adhezji śródbłonka naczyń niż zwyczajny LDL.

2. Poziom lipoprotein HDL (High Density Lipoproteins)

Powinniśmy dążyć do jak najwyższego poziomu HDL. Poziom HDL powinien wynosić u kobiet > 55 mg/dl, zaś u mężczyzn > 45 mg/dl. Niski poziom HDL może przyczyniać się do powstania miażdżycy z powodu osłabionego działania przeciwzapalnego oraz przeciwutleniającego.

3. Stosunek cholesterolu całkowitego do frakcji HDL (TCH/ HDL)

• Ryzyko chorób serca jest bardzo niskie, gdy proporcja ta wynosi: u kobiet < 3,3 i u mężczyzn < 3,4.

• Ryzyko chorób serca jest niskie, gdy gdy proporcja ta wynosi: u kobiet 3,8 i u mężczyzn 4.

• Ryzyko chorób serca średnie, gdy proporcja ta wynosi: u kobiet 4,5 i u mężczyzn 5.

• Ryzyko chorób serca umiarkowane, gdy proporcja ta wynosi: u kobiet 7 i u mężczyzn 9.

• Ryzyko chorób serca wysokie, gdy proporcja ta wynosi: u kobiet >11 i u mężczyzn > 23.

4. Stosunek HDL do LDL (HDL/ LDL)

Prawidłowy wynik powinien wynosić 1:3 — 1:2.

5. Poziom trójglicerydów (TG)

Wynik nie powinien przekraczać 100 mg/dl, mimo że ogólnie przyjęta norma wskazuje 150 mg/dl. Należy dążyć do jak najniższych wartości tego parametru. Im wyższy poziom trójglicerydów, tym wyższe ryzyko chorób serca. Wysoki poziom TG we krwi wiąże się z wyższym poziomem małych, gęstych LDL. Podwyższony poziom trójglicerydów jest najczęściej występującym objawem u osób z miażdżycą.

6. Stosunek ilości trójglicerydów do HDL (TG/HDL)

• Optymalny wynik wynosi < 2. Oznacza on, że mamy głównie duże i puszyste cząsteczki lipoprotein LDL, a więc nieszkodliwe dla naszego zdrowia.

• Wynik > 2 oznacza wysokie ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia ze względu na dominację głównie małych i gęstych cząsteczek LDL.

7. Poziom homocysteiny we krwi

Jest to bardzo ważny wskaźnik, niestety najczęściej pomijany przez lekarzy. Zbyt wysoki poziom homocysteiny poprzez kumulację lipoprotein VLDL znacznie zwiększa ryzyko chorób serca. Homocysteina wywołuje uszkodzenia naczyń krwionośnych, przez co cholesterol zaczyna się do nich przylepiać, aby „zalepić” uszkodzone miejsca niczym plaster opatrunkowy. Dopóki poziom homocysteiny jest niski i naczynia krwionośne są w dobrym stanie, sam cholesterol nie wyrządzi nam krzywdy. Norma poziomu homocysteiny wynosi 0–12 μmol/l, ale najlepiej nie przekraczać poziomu 10 μmol/l. Wynik > 12–30 μmol/l oznacza hiperhomocysteinemię i zwiększa ryzyko zawału serca.

8. Poziom witaminy B9 (kwas foliowy) i B12

Niedobór tych witamin prowadzi do wzrostu poziomu homocysteiny we krwi i do rozwoju miażdżycy. Witamina B9 – norma w surowicy: 2 – 16 ng/ml. Witamina B12 – norma w surowicy: 400 – 970 pg/ml. U osób z niedoborami witaminy te powinny być suplementowane w formie zmetylowanej, aby były dobrze przyswajalne.

9. Apolipoproteina B

Apolipoproteina B stanowi główne białko lipoprotein o niskiej gęstości (LDL). Wartości referencyjne stężenia apoB we krwi wynoszą 50 — 150 mg/dl. Jeśli wynik wynosi < 120 mg/dl oznacza to, że nawet wysoki poziom LDL nie stanowi dla nas zagrożenia. Wysoki poziom apoB wraz z dużą ilością LDL niskocząsteczkowego (typ B) są ważnym wskaźnikiem ryzyka rozwoju miażdżycy. Podwyższone stężenie apolipoproteiny B, przy jednoczesnym współistnieniu obniżonego poziomu apolipoproteiny A wiąże się ze zwiększonym ryzykiem choroby niedokrwiennej serca.

10. Profil ryzyka zakrzepowego

Profil ten obejmuje następujące parametry: fibrynogen, białko C-reaktywne (CRP)
i lipoproteinę a (LPA). Są to tzw. czynniki ostrej fazy, które odzwierciedlają trwającą infekcję lub inne stany zapalne. Te trzy substancje są związane ze zwiększoną skłonnością do krzepnięcia krwi i tworzenia skrzepów blokujących tętnice (zatorów).

• Wartość referencyjna białka C-reaktywnego wynosi < 5 mg/l. Wysoki poziom CRP jest wskaźnikiem nasilenia martwicy mięśnia sercowego. Im wyższy poziom CRP, tym gorsze rokowanie.
• Poziom LPA powinien wynosić < 150 mg/l.
• Poziom fibrynogenu powinien wynosić 2 — 5 g/l (200 — 500 mg/dl).

11. Badanie indeksu zwapnień tętnic wieńcowych (CAC)

Badanie to jest miernikiem nasilenia zwapnień w tętnicach serca. Zwapnienia są wykrywane metodą tomografii komputerowej. Obecność zwapnień świadczy o obecności miażdżycy tętnic wieńcowych.

• Wartość CAC wynosząca 1–10 wskazuje minimalne zmiany miażdżycowe.
• Wartość CAC wynosząca 11–100 wskazuje zmiany miażdżycowe małego stopnia.
• Wartość CAC wynosząca 101–400 wskazuje umiarkowane zmiany miażdżycowe.
• Wartość CAC wynosząca > 400 wskazuje rozległe zmiany miażdżycowe.

12. Poziom wolnej trójjodotyroniny (fT3)

Trójjodotyronina jest uważana za najaktywniejszy hormon przemiany materii. Przy niedoczynności tarczycy jej stężenie maleje i wzrasta ryzyko rozwoju zaburzeń lipidowych. Wartości referencyjne fT3 u dorosłych wynoszą 2,25 – 6 pmol/l (1,5 – 4 ng/l).

Źródła:

• Bernstein Richard K., Dr. Bernstein's Diabetes Solution: The Complete Guide to Achieving Normal Blood Sugars (2011)

• Lothar Ursinus, Co mówi Twoja krew (2015)

• J. K. Virtanen, J. Mursu, H. E. Virtanen, Associations of egg and cholesterol intakes with carotid intima-media thickness and risk of incident coronary artery disease according to apolipoprotein E phenotype in men: the Kuopio Ischaemic Heart Disease Risk Factor Study, American Journal of Clinical Nutrition, 2016
(http://ajcn.nutrition.org/content/103/3/895)

• Cederberg H., Stančáková A., Yaluri N., Increased risk of diabetes with statin treatment is associated with impaired insulin sensitivity and insulin secretion: a 6 year follow-up study of the METSIM cohort
(http://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00125–015-3528–5)

• M. M. Mielke, P. P. Zandi, M. Sjögren, High total cholesterol levels in late life associated with a reduced risk of dementia
(http://www.neurology.org/content/64/10/1689.abstract)

• Pandian S., Amuthan V., Sukumar P., Plasma CRP level predicts left ventricular function and exercise capacity in patients with acute myocardial infarction
(http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Pandian%20%20Plasma%20CRP%20level%20predicts%20left%20ventricular%20function%20and%20exercise%20capacity%20in%20patients%20with%20acute%20myocardial%20infarction.%20Indian%20Heart%20J%2C%202005%3B%2057%3A%2054–7)

• Robert C. OH, David L. Brown, Vitamin B12 deficiency, Am Fam Physician, 2003
(http://www.aafp.org/afp/2003/0301/p979.html)

• http://www.docsopinion.com/2016/01/25/low-density-lipoprotein-in-atherosclerosis-and-heart-disease/
• http://www.docsopinion.com/health-and-nutrition/lipids/ldl-p/
• http://www.australiannationalreview.com/world-renown-heart-surgeon-speaks-heart-disease/
• http://www.drfranklipman.com/7-things-you-need-to-know-when-your-doc-says-your-cholesterol-is-too-high/
• http://www.biuletynfarmacji.wum.edu.pl/0503Kraczkowska/0Kraczkowska.pdf
• http://hipercholesterolemia.com.pl/Badania_przy_podejrzeniu_miazdzycy,43

Eliza Gosławska Dziennikarz Fitness

Polecane przez autora:

1. Propaganda antycholesterolowa
2. Funkcje cholesterolu w organizmie i jego źródła pokarmowe
3. Cholesterol i tłuszcze nasycone - czy słusznie się ich boimy?

Zobacz wszystkie »